Mindfulness is een bepaalde (hoge) kwaliteit van bewustzijn waarbij je je volledig bewust bent van je huidige ervaring zonder oordeel. Of in ieder geval met zo weinig mogelijk oordelen. Mindfulness is een open en accepterende houding ten opzichte van alles wat zich aandient in het huidige moment. Bij concentratie gaat het om een gefocuste aandacht op één object of één taak, waarbij afleidende gedachten en allerlei sensaties worden uitgesloten.
Het doel van mindfulness is om volledig aanwezig en betrokken te zijn bij het huidige moment. Dit kan leiden tot grotere helderheid, inzicht en begrip van je gedachten, gevoelens en sensaties. Het doel van concentratie is om je geest te stabiliseren en te verfijnen door deze te richten op één punt of object. Dit kan mentale helderheid en kalmte bevorderen. Bij mindfulness laat je alles toe (zonder oordeel), bij concentratie richt je je op slechts één aspect.
Je aandacht is bij mindfulness breed en omvattend. Je bent je bewust van alle sensaties, gedachten en emoties die opkomen, zonder je eraan vast te houden of ze af te wijzen. Bij concentratie is je aandacht juist smal en gericht. Je houdt je aandacht vast aan een enkel object, zoals je ademhaling, een mantra of een beeld. Uiteraard kan dit ook een taak of activiteit zijn.
Bij mindfulness cultiveer je een houding van openheid, nieuwsgierigheid en acceptatie. Er is geen streven naar een bepaald resultaat, maar eerder acceptatie van wat zich voordoet. Wat het ook is. Bij concentratie span je je in om je aandacht vast te houden en afleidingen te verminderen of uit te sluiten.
Mindfulness kan op elk moment en in elke situatie worden toegepast, ongeacht of je mediteert of gewoon dagelijkse activiteiten uitvoert. Het (be)oefenen van concentratie gaat vaak gepaard met meer formele meditatie-settings, waarbij je je voor een bepaalde tijd concentreert op het object van je aandacht.
Mindfulness kan leiden tot grotere zelfkennis(!), begrip van je eigen reactiepatronen en een verminderde reactiviteit op stressvolle situaties. Concentratie kan leiden tot een diepe staat van rust en vrede in je geest en kan als basis dienen voor diepere meditatieve staten.
Mindfulness en concentratie zijn beiden waardevolle meditatieve technieken. Ze dienen echter verschillende doelen en ze trainen je geest op verschillende manieren. In veel meditatietradities worden mindfulness en concentratie samen gebruikt, waarbij concentratie als fundament kan dienen om je geest te stabiliseren en mindfulness wordt ingezet om een dieper inzicht en begrip in jezelf en de wereld om je heen te ontwikkelen. Welke beoefening is voor jou het meest geschikt?