Mindfulness gaat tenslotte ten diepste over vrijheid. Mindfulness gaat zeker wel over veel meer zaken; ik denk daarbij bijvoorbeeld aan (in de eerste plaats) stressvermindering en ontspanning (als noodzakelijk tegenwicht tegen onze drukke maatschappij), maar ook aan zaken als het terugpakken van de regie – juist in moeilijke situaties maar zeker ook in het leven in het algemeen – het omgaan met heftige emoties, het ordenen van je gedachten, genieten door echt aanwezig te zijn en ook aan het aangaan en onderhouden van waardevolle relaties gebaseerd op echtheid. En verder openheid, oprechtheid, zorgzaamheid; zomaar wat thema’s waar Mindfulness zich mee bezighoudt, en over deze thema’s en vele andere valt veel te zeggen en te schrijven. En dat ga ik hier op deze plek ook zeker doen, later.
Nu zal ik me beperken tot het benoemen van wat in mijn ogen de kern van Mindfulness is: vrijheid. Door Mindfulness te beoefenen bied je jezelf de ruimte om je te bevrijden van automatische patronen die niet langer adequaat zijn en (anders dan je wellicht gewend bent) in vrijheid te kiezen om het juiste te doen: datgene wat goed is voor je welzijn en gemoedsrust. Om dat te doen leer je je tijdens een mIndfulnesstraining in eerste instantie bewust te worden van allerlei automatische reacties (patronen dus). We noemen deze onbewuste reacties in Mindfulness de automatische piloot, en de eerste stap op weg naar vrijheid is je hiervan bewust te worden. Door deze bewustwording ontstaat er een soort (mentale) ruimte waarin het je steeds duidelijker wordt dat er wat te kiezen valt. Hoe wonderlijk! Door je alleen bewust te zijn van je eigen inadequate (vastgeroeste) patronen, openbaart zich een weg naar vrijheid van handelen!
Naast bewustwording van je automatische reacties is het echter tevens noodzakelijk om te leren niet mee te gaan in het geautomatiseerde gedrag. Juist deze tweede stap wordt nog wel eens niet op de juiste waarde geschat; Mindfulness wordt nog wel eens (vaak) verward met bewustzijn of aandachtig aanwezig zijn. Zie het zo: bewustzijn van jezelf, je gevoelens, je denken, je ervaring is een voorwaarde om te leren niet meer mee te gaan in onbewust handelen. ergo: bewustzijn, met aandacht aanwezig zijn kan dus worden beschouwd als een noodzakelijke omstandigheid om het echte werk: je niet meer laten leven door bepaalde vaste neigingen, reacties op prikkels van binnenuit of vanuit je omgeving, maar zelf aan het roer staan van je eigen leven.
Het eerste (bewustzijn) vereist aandachtig aanwezig zijn, iets wat we allemaal in meer of mindere mate kunnen; het tweede (niet zomaar meegaan in automatische reacties) vereist doorzettingsvermogen en onverzettelijkheid, iets waar we allemaal moeite mee hebben. Denk hierbij aan verslaving (aan drugs, drank, roken, zeker, maar ook aan eten, het steeds maar weer goed willen doen en jezelf keer op keer evalueren op basis van de waardering van een ander, bijvoorbeeld). Beide – zowel aandachtig aanwezig zijn, als doorzettingsvermogen – worden getraind met Mindfulness en je kunt je misschien voorstellen dat deze training uiteindelijk leidt tot een grote vrijheid. Vrijheid om te kiezen voor jezelf, vrijheid om open te staan voor wie of wat dan ook, vrijheid om vol in het leven te staan.
Mindfulness verwijst door een groter bewustzijn naar een realistische blik op de (jouw) werkelijkheid en naar handelen in vrijheid op basis van eigen keuzes. Weg van de vernauwing van de automatische reacties waar we onbewust in vastzitten, op naar de ruimte en mogelijkheden die het leven ons te bieden heeft. Wat houdt je tegen om in vrijheid te leven? Hier? Nu?