Controle willen houden, kan dat?

Je wilt graag controle over de situatie of je omstandigheden, misschien over je gezondheid en het liefst ook over je gevoel en je denken. Door mindfulness kan je erachter komen dat het zo niet werkt. Je kunt geen controle hebben over situaties. Simpelweg doordat je niet weet wat er zal gebeuren in het volgende moment en welke dynamische invloeden van buitenaf een rol zullen spelen. Soms lijkt het erop dat je ‘de controle hebt’. We zeggen dan wel eens: ik heb alles onder controle. Eigenlijk maak je jezelf dan maar wat wijs. Je kunt van tevoren nooit een juiste volledige inschatting maken van de situatie.

Soms lijkt het er sterk op dat je de zaak onder controle hebt doordat het toch zo is gelopen als je van tevoren had gedacht. Je verwachting werd ingelost! Maar niet alle verwachtingen of wensen zullen altijd worden ingelost. Integendeel. Vaak lopen de dingen anders dan dat we verwachten. Het leven is als een stroom, dynamisch, en verandert van moment tot moment. Vaak zonder dat je je ervan bewust bent.

Wat voor een situatie geldt, geldt ook voor omstandigheden. Degene die omstandigheden naar zijn hand kan zetten, zou ik graag willen ontmoeten. Je zult het moeten doen met wat er is. Nu, op dit moment. De omstandigheden zijn steeds weer anders en vereisen telkens weer een andere actie. Elke situatie vraagt – mede door de wisselende omstandigheden – steeds weer om een unieke handeling. Dat is mindfulness: accepteren wat er nu is en op basis daarvan de juiste keuzes maken. Ik gebruik hiervoor graag het woord ‘spontaniteit’ (niet te verwarren met impulsiviteit!). We kunnen allemaal tot op zekere hoogte goed voor onszelf en voor onze naasten zorgen.

Als je met aandacht in het leven staat en mindfulness tot een belangrijke waarde hebt gemaakt, zul je gaan beseffen hoe je het beste voor jezelf en de mensen in je omgeving kunt zorgen. Daardoor heb je grote kans op een goede gezondheid en een hoog welzijnsniveau. Maar ondanks al je ‘inspanningen’ met mindfulness kun je natuurlijk toch getroffen worden door ziekte, een aandoening of andere gezondheidsbelemmerende zaken. Zo is de kans op longkanker lager als je besluit niet te roken, maar dat betekent niet dat je niet kunt worden getroffen door deze ziekte. Dat heb je niet in de hand.

Controle blijkt wederom een illusie: gezondheid kun je bevorderen, maar niet controleren. Toch kan juist mindfulness je helpen, ook als je worstelt met je gezondheid of ziek bent. Door je te realiseren en te erkennen dat je ziek bent en er niet voor te vluchten of er tegen te vechten. En keuzes te maken die genezing (mogelijk) ondersteunen en bevorderen. Dat is mindfulness.

Claire, een deelnemer aan onze mindfulnesstraining, worstelt met het begrip ‘controle’. Ze vertelde me dat ze erin vastloopt, en dat: ‘acceptatie van mijn lichamelijk toestand soms voelt als berusting. Het laten gebeuren (in negatieve zin), omdat ik het idee heb dat ik er controle over moet houden of er mee bezig moet zijn’. Wat Claire probeert is om actief (als actie, doe-modus) controle te houden op haar lichamelijke toestand. Door mindfulness is ze wel gaan begrijpen dat dat eigenlijk nutteloos is, maar ze houdt zich daar gevoelsmatig toch nog aan vast. Waardoor denken (nieuw inzicht) en voelen (oud patroon) elkaar (nog) tegenspreken.

Door mindfulness krijg je de ruimte om werkelijk te beseffen dat je automatische gedachtepatronen en je gevoelens (die daarvan het gevolg zijn) vaak het juiste handelen in de weg zitten. Je maakt je vaak druk (stress), terwijl lichaam en mind juist gebaat zijn bij rust en ontspanning. De gevoelens van berusting (onmacht) waar Claire het over heeft, komen voort uit automatische gedachtepatronen. In plaats van dat zij haar ervaring in het hier en nu weerspiegelen. Mindfulness kan je leren om de dingen in het juiste perspectief te zien en werkelijk te leven met datgene wat zich NU aandient. Als je ziet dat er weinig tot niets te controleren valt, ga je vanzelf steeds meer accepteren. En acceptatie maakt vrij.

Dit stuk is geschreven door Harrie, founder, CEO en mindfulnesstrainer.